Kurak Günler

Emin Alper’in meşhur olan tweet’ini görünce, yani bakanlığın filme verdiği desteği geri istediğini öğrenince Kurak Günler’i izlemek bize farz olmuştu.

Gerçi Cannes’da gösterilen filmi, zaten öncesinde de merak etmiştim. Fakat vizyonda mı izlerdim, vizyonda izlersem hemen mi giderdim yoksa bir platforma düşmesini bekleyip evde mi izlerdim bilmiyordum. Tweet ve haber önümüze düşünce, vizyonda destek olmamız gerektiğine karar kıldık.

Herhalde birçok kişi aynı fikirde olduğu için, salonlar ve seanslar doluydu. Kültür Bakanlığı’nın desteği geri çekmesinin nedenlerini tartışacağız ama herhalde durduk yere, halkın görmesini istemediği sahnelerin (artık onlar hangileriyse) daha çok görünmesine neden oldular. Hiç ilişmeseler, onlar için daha iyiydi sanki...

Filme dönelim.

Filmin temelinde bir ‘hukuk’ teması var. Son yıllarda bu konu çok fazla rağbet görüyor. Sadece sinemada değil, yerli dizilerde de benzer bir konsept var. Birçok dizide baş karakterler savcı, hakim veya avukat. İnsanların (izleyicinin) bir ‘adalet’ sıkıntısı olduğu aşikâr. İzledikleri savcıların, avukatların en azından akşam saatlerinde evlerine adaleti getirmesini, adaletin geldiğini görerek uykuya gitmeyi istiyorlar.

Uzun bir dönem gelir adaletsizliği Türkiye toplumun merkezineydi. Bu da dizilerde zenginliğin lüks arabaların, yalıların gösterilmesine neden oluyordu ki, bu zaten halen devam eden bir durum ve kolay kolay da dinmez. Fakat adalet, son dönemin (Emin Alper bir röportajında 2016 vurgusu yapıyor) en büyük ihtiyacı olduğu için popüler kültürde de karşılık buluyor.

Kurak Günler’de adaletin iki temsilcisi var. Daha doğrusu adaleti uygulayan, sağlayan ve hatta iktidarı elinde bulundurmaya çalışan iki taraf. Biri kurumsal, diğeri en yumuşak olarak ‘sosyal taraf’ olarak adlandırabileceğimiz gruplar. Her ikisinin zamanla iç içe girdiğini filmin ilerleyen dakikalarında görüyoruz ama önce karşımıza savcı Emre çıkıyor.

O kurumsal tarafın yüzü. İyi okullarda okuduğunu tahmin ettiğimiz, laik ve şehirli memur bir ailenin çocuğu olan ve Anadolu’ya tayini çıkan ‘beyaz’ Emre… Diğer tarafta ise Yanıklar kasabasında kendi adaletlerini sağlayan belediye başkanı, oğlu Şahin ve kankası Kemal var… Onlar yoksul Anadolu halkı ile beraber yaşayan, onların bir katman üzerine çıkmış, devletin uzanamadığı kasabada onlara liderlik yapan, iktidarı eline alan, ahlakı ve adaleti ve muhakkak daha fazlasını şekillendiren ama kendilerini de bunlardan muaf tutan bir grup.

Bir dönemin Anadolu romanlarında benzer konu sık sık işlenirdi aslında. Anadolu’ya tayine giden idealist öğretmen, savcı, doktorun yaşadıkları… Fakat o idealist memurlar, her zaman devletin gücünü arkalarında hissederlerdi. O güç her zaman köye kasabaya yetmezdi belki ama en azından gördükleri saygı karşısında maceraya 1-0 önde başlarlardı.

Emre ise yeni kuşağın memuru olarak 1-0 geride başlıyor. Zira iktidar artık Ankara’dan gelen memurda değil, kasabanın yerlisinde. Güçlü olan onlar. Hatta devlete daha yakın olanlar da onlar. Emre'ye karşı bir saygı yok. "Bize ilişmesin" beklentisi bile yok, "bizim işimize nasıl yarar" şeklinde bakılıyor. Ve ilk başta da bunun cevabı olumsuz oluyor. Zira karşılarında bir duvar buluyorlar.

Buna rağmen Emre maçın başında ikinci golü de yiyor. Kasabadaki ilk günlerinde belediye başkanının evine konuk oluyor. Rakılara ‘hayır’ diyemiyor, sarhoş oluyor, geceyi orada geçiriyor ve o geceye dair hatıraları bulanıklaşıyor. Filmin gelişme süreci de orada başlıyor.

Bu noktada Emre’ye kızdım ve hikâye de aslında beni biraz kaybetti. Bir savcının; üstelik idealist durmaya çalışan genç bir savcının, henüz ilk zamandan yabancı olduğu bir yerde bu kadar bariz bir hata yapabilmesi bana inandırıcı gelmedi. Olay örgüsünün sağlanması için konulmuş gibiydi, sanki biraz sahteydi. Filme dair ilk eksi notum buradan çıktı. Hem senaryoya karşı soru işaretlerim arttı hem de Emre karakteri gözümden düştü. Bu çok basit hatayı yapabilme cesaretini bulabilecek kadar ‘tecrübelenmiş’, tuzağa düşmesini engelleyecek ve durumu idare edecek kadar kasabada eski değildi. Annesi-babası memur olan, kasabaya geldiği ilk günlerde direnmesi gerektiğinin farkında olan idealist bir çocuğa yakışmayan bir hamleydi.

Spoiler vermemeye çalışarak devam edelim. Emre’nin o geceye dair iki ihtimali var. Ya köyde eşcinsel olduğu dillendirilen Murat ile geceyi geçirmiş olacak, ya da Pekmez adlı çingene kıza tecavüz olayının ortaklarından biri olacak.

Boynundaki kızarıklık bir cinsel ilişki ihtimalini güçlendiriyor ve o geceye dair seçenekler bu ikisi arasında kalıyordu.

Tecavüz veya eşcinsellik. Kasaba iktidarının hukuku, zaten hangisinin daha büyük ‘suç’ olduğunu çoktan kodlamıştı bile. Tecavüz, o kasabada defalarca olmuş, hatta Pekmez’in başına en az üç kere gelmiş ve halının altına süpürülmüştü. Oysa eşcinsel bir ilişki, aforoz edilmenin nedeni olarak sunulabilirdi.

Büyük ihtimalle bakanlığın esas rahatsız olduğu noktalar burası. Tabi senaryonun değişmesini bahane ediyorlar ve ben senaryonun ne kadarının ve hangi kısımlarının değiştiğini bilmiyorum. Fakat sanıldığının aksine eşcinsellik vurgusundan ziyade; Anadolu toplumun ahlakına ve ferasetine getirilen eleştiriler, devamında da Türkiye siyaseti ile paralel kurulan cümleler rahatsız etmiş olabilir.

Zira eşcinselliğin de filmde çok fazla yer kapladığını söylemek haksızlık olur. Bir değinme var ama bunlar sadece repliklerle sınırlı kalıyor. Üstelik o da beni rahatsız ediyor. Biz Emre’nin cinsel tercihlerini, fantezilerini, Murat hakkındaki hislerini bir türlü kestiremiyoruz. Belki o da kestiremiyor. O nedenle bunları öğrenmemiz elzem değil. Fakat hem Murat’ın gölde çıplak Emre’ye bakışı, hem ikisi arasında evdeki konuşmalar, hem ara sıra Emre’nin zihninde beliren görseller bize daha çok şey vadediyordu.  Haliyle birçok sahne, duygu ve düşünce muğlak kalıyor. O zaman ‘Bunlara ne gerek vardı?” sorusunu soruyoruz. Tabi ki biz de gereksiz ve olaydan kopuk bir “sevişme sahnesi” görmeyi istemiyoruz ama bulanıklık bizi filmden ve hikâyeden biraz uzaklaştırıyor.

Film sonuçta Brokeback Mountain değil. Bir aşk hikayesinden bahsetmiyor. Bence konu eşcinsellik de değil, Anadolu tabiriyle ‘oğlancılık’ denilen olgu daha yaygın. Zira Murat’ın hayat hikayesine girdiğimizde, istismar edilen bir erkek çocuğundan bahsediyoruz. Üstelik bu istismarın başrolünde, ahlak satan bir kasaba halkını görüyoruz. Film buralara da çok değinmiyor. Belki de Emin Alper, kör göze parmak sokan bir mesajlı film çekmek istememiştir. Bu noktada anlayış gösterebiliriz. Fakat filmin ‘eşcinsel içerikli’ adlandırılması beni rahatsız eder ve üzer. Öyle bir durum yok varsa da çok sınırlı. Genç erkek çocukların istismarı konusu ise daha geniş yer tutuyor.

Konudan konuya atlamak gibi olacak ama (film hakkında yazılacak çok şey var) başrollerde Selahattin Paşalı ve Ekin Koç gibi son dönemin iki popüler yakışıklı oyuncunun olması, salonu biraz genç kızlarla doldurmuş gibiydi. Diğer seanslar öyle miydi bilmiyorum ama bize denk gelen nüfus yapısında yaş ortalaması gençti. Bu da filmin etkisini bende düşürdü. Zira gençler filmdeki sert siyasi göndermelerin önemli bir kısmını gülerek karşıladı. Onlar için yaşananlar komikti. Bu noktada gençliği eleştirmiyorum. Onlar başka bir Türkiye’de, başka şartlarda ve oldukça da kapalı bir ortamda büyüdüler. Böyle replikler, mesajlar, göndermelere alışık değiller. Onların hoşuna gidiyor ve hatta güldürüyor. Fakat salondaki atmosferi filmi baltaladığını ifade edebilirim.

Filmin önemli bir metaforu obruklardı. İç Anadolu’da çok yaygın olan obruklar, Yanıklar'ın altyapı çalışmasında yeniden hortluyor. Belediye su kanalları açarak kasabaya su getirmeye çalışıyor ama devamında adeta bir doğa katliamına sebep oluyor. Yargı (bir önceki savcı) buna izin vermek istemiyor ama bu sefer de halk susuz kalıyor. Haliyle halkın tepkisi de hem önceki savcıya hem de devamında Emre’ye dönüyor.

Obruk bir çökmeyi simgeliyor. Filmin henüz başında savcı Emre ile kasabanın hakimi Zeynep’i dev bir obruğun başında görüyoruz. Filmin sonu da benzer bir şekilde taçlanıyor. Fakat ben son sahnenin yeterli kadar vurucu olmadığını, metaforun da da çok güçlü kalmadığını düşünüyorum.

Hatta film öyle bir şekilde noktalanıyor ki; sanki devamı gelecekmiş gibi hissediyoruz. Emin Alper röportajlarında aksini belirtiyor. Emre ve Murat’ın birlikteliği, kalabalık, öfkeli ve şiddetten beslenen halka karşı duruşunun bir devamı olması gerekirdi. Eğer olmuyorsa, o zaman filmden umutlu bir mesaj almamız zorlaşıyor. Öte yandan o öfkeli fanatiklerden kurtulmuş iki ‘yalnız’, dışlanmış ve farklı gencin karşı tarafta sağ salim durabilmeleri bir karamsarlık da vermiyor. Haliyle duygularımız iki arada bir derede kalıyor ve bu ‘sinemadan çıkan insan’ için en kötüsüdür.

Sonuç olarak, öyle veya böyle Kurak Günler, Türk sinemasında eli yüzü düzgün filmlerden biri. Bilen bilir bu blog'da hangi  filmleri yazdık ve izledik. Fakat yine de Kurak Günler benim için en iyilr sınıfının bir üyesi değil. Fazlasıyla muğlak, politik bir film için gerçeklik ve vuruculuktan biraz uzak. Buna rağmen sinematografisi oldukça iyi. Görüntü yönetmeni Yunan isim Christos Karamanis… Soyadı Karamanis insanın aklına Karaman göçmeni mi dedirtiyor. Bu arada Emin Alper de Karaman doğumlu…

Bu artılar benim için değerli. Emin Alper’in daha önce herhangi bir filmini izlememiştim ama bu ‘standart’ deneyime rağmen bakış açısını sevdim ve özellikle Tepenin Ardı için iştahlandım.

Öte yandan Savcı Emre’ Bey’e de laflar hazırladım. Savcı Ilgaz Kaya, Savcı Selim Kaya ve Savcı Fırat Bulut seninle aynı mesleği yaptıkları için utandılar.

Hadi yeri gelmişken oyunculara da değinelim. Selahattin Paçalı, temiz yülü bir çocuk. Fakat karizmatik mi? Değil. Yakışıklı mı? Bence o da değil. Şu an sokakta görsem tanımam. Standart bir yüzü olduğunu düşünüyorum. Oyunculuğunu da çok beğenmedim. Altın Portakal kazanması ayrıca şaşırttı.

Ekin Koç’u normalde çok beğenmem. Fakat burada işin hakkını vermiş. Tarz olarak Birol Ünel’i hatırlattı ama sevgili eşim buna çok sert karşı çıktı. Bu arada Ekin Koç’ı her zaman Acemi Cadı’nın Toygar’ı, Çakıl Taşları’nın Cihan’ı ve Şubat’ın Cantona’sı Kaan Yılmaz’a benzetirdim. Kariyerleri de benzer başlamıştı. Keşke buralarda göreceğimiz isim Kaan Yılmaz olsaydı.

Belediye başkanının oğlu Şahin’i canlandıran Erol Babaoğlu (o da Altın Portakal kazanıyor ve hakkıdır) ve onun kankası dişçi Kemal’i oynayan Erdem Şenocak, filmin yıldızlarıydı. Selin Yeninci, uyuz karakter hakime Zeynep’e can verdi ve bizim sinirlerimizi hoplattı. İyi oyunculuk herhalde?!

Çok uzattık. Daha yazacak cümleler de vardı ama onlar da bana kalsın artık. Yine de izlenmeye değer. Özellikle de vizyonda....