En popüler kitabının ismi Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği olan bir yazar her zaman okuyucu için biraz mesafelidir ve bu mesafe artık bir ön yargıdan da ötedir. İster istemez bilinç altına işlemiştir.
Oysa Kundera'nın hakkını yemişizdir yıllarca. Yani en azından Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği'ni okuyana kadar. O zaman da ilk sayfaları okurken nasıl zorlandığımı hatırlıyorum. Sonrasında geçti ve bambaşka bir yere konu ama "Kundera kitabı" tamlaması kulağa korkutucu gelir her zaman.
Sanırım Orta Avrupalı olması önemli bir etken. Fakat içinde "varolmak" kelimesi geçen uzun bir kitap ismi, bize uzun cümlelerin kullanıldığı derin felsefi bir roman ile karşılaşacağımızın izlenimini verir.
Öyle olmadığını yıllar önce ilk defa okuduğumda fark ettim. Ardından birkaç Kundera kitabının kapağını daha, korka korka açtım. Yine beklediğim, daha doğrusu korktuğum gibi değildi. Çok hoş yazan, akıcı, keyifli bir yazar çıktı her defasında karşımızda.
Gülünesi Aşklar da aynı şekilde ilerliyor. Öncekilere göre farkları var tabi. Öncelikle bir hikaye kitabı. İçinde yedi farklı hikaye barındırıyor. Ve mizahı bu sefer daha çok kendini gösteriyor ve hiç sırıtmıyor.
Kitap hakkında internette yapılan yorumlar, genellikle alıntı ağırlıklı. Gerçekten de üzerine düşünülecek ve gülünecek cümleler barındırıyor. Hatta okuduğum kitabın esas sahibi olan sevgili eşimin de birçok satırın altını çizdiğini gördüm. Sanırım bu, ilişkimiz boyunca nasıl devam etmem gerektiğine dair önemli ipuçları yakaladığımı gösterir.
İlginçtir, altı en çok çizilen öykü Sonsuz Arzunun Altın Elması'ydı. İlginçti zira, sanırım kitapta bir kadın - erkek ilişkisini en düşük tonda irdeleyen öyküydü. Daha çok iki yakın arkadaş Martin ve anlatıcının dostluğuna değiniliyordu. Benim de en beğendiğim öykü oydu (Altı çizili olması en beğenilen olduğunu göstermez gerçi). Bana biraz Bizim Büyük Çaresizliğimiz havası verdi. Martin'in ve anlatıcının kadınlara bakışı, sadakat üzerine düşünceleri tekrar tekrar okunası... Ayrıca hayata farklı bakan iki insanın ortak bir yolda beraber yürüyebildiğini göstermesi açısından da saygı duyulasıydı.
Öte yandan iki ayrı hikayede gördüğümüz Dr.Havel de en beğendiğim isimdi. Onun cümleleri, hayata bakışı, kendine karşı dürüstlüğü, hafif kibiri ve yaşamdan (kadınlardan) keyif almasını bilen tavrı etkileyici oldu.
Hiç Kimse Gülmeyecek öyküsünü sinirlenerek okudum ve profesörün başına gelenlere sevindim. Otostop Oyunu harika bir film olabilecek yaratıcılıktaydı. Yaşlı Ölüler Yerlerini Genç Ölülere Bırasınlar, en zayıf bulduğum öyküydü ama geçmişe ve anılara dönmesi bakımından en kapsayıcı öyküydü. Edward ile Tanrı da iyi bir kapanış oldu.
Kundera, bu öyküler sayesinde ikili ilişkilere dair çok net bakış açıları sunmasına rağmen esas olarak komünist partiye ve onun yarattığı "korku" düzenine de çok net bir tavır koyuyor satır aralarında. Zaten Kundera bunu sık sık yapıyor kitaplarında. 1958-68 yılları arasında yazdığı bu kitapta da bu tavrından vazgeçmiyor.
Bence Kundera'yı farklı kulan da bu. Yaşadığı dönemin sert, baskıcı ve tek tipleştiren düzenine karşı bir üslup geliştirebilmiş. Üstelik bunu o düzen devam ederken başarmış. Ve bunu sloganlı cümleler üzerinden eğil, çok derin edebi romanların arasına serpiştirerek yapmış.
Öte yandan son dönemde öykü okumaya dair hevesim artmıştı. Zaman zaman bazı kitaplar nedeniyle bu hevesim kaçtı. Kundera sayesinde yeniden arttı. Başlı başına roman olabilecek konulardan (ve onları iyi bir roman dönüştürebilecek bir yazar olmasına rağmen) çok iyi öyküler kurmuştu.
Devam edeceğiz... Hem Kundera'ya, hem öykülere...
